رحلت استاد ربانی آقای حاج شیخ حسنعلی رحیقی

انا لله و انا الیه راجعون

اذامات العالم ثُلِمَ فی الاسلام ثلمه…

روح مطهر ‏اخو الشهید، استاد متخلق دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و مدرس معقول ومنقول حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ حسنعلی رحیقی طاب ثراه، پس از مبارزه ای طولانی با بیماری سخت در ماه ولایت وامامت هنگام اذان صبح به لقاءالله و دیدارمولایش امیر مؤمنان علیه‌السلام شتافت.

رحلت جانگداز آن استاد ربانی را خدمت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف،رهبرمعظم، مراجع عظام، شاگردان ایشان در حوزه های علمیه و دانشگاه امام صادق علیه السلام و تمامی استادان و ارادتمندان وخانواده محترمشان تسلیت عرض می‌کنیم.

حكمت الهي به مثابه علم برتر

تبیین جایگاه حکمت و فلسفه در منظومه معرفت با رویکرد قرآنی و روایی

به همین مناسبت ضمن معرفی اجمالی خدمات علمی ایشان، به معرفی کتاب ارزشمندشان که در آن جایگاه دانش فلسفه در منظومه معرفت دینی به مثابه علم برتر مطرح شده و باقیات الصالحات بخشی از ماحصل دستاوردهای علمی ایشان است، می پردازیم؛

مرحوم استاد حسنعلی رحیقی مدرّس سطوح عالی علوم اسلامی در حوزه علمیه قم در فقه و اصول و استاد مسلّم در علوم عقلی بودند که چندین دوره سطوح عالی فلسفه و عرفان از جمله شرح منظومه حاجی سبزواری، اسفار ملاصدرا، تمهید القواعد ابن ترکه و شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی را تدریس کرده بودند. ایشان بیش از ده سال به صورت مستمر و هفتگی با تحمّل مشقّت سفر قم ـ تهران، اساتید و دانشجویان دانشگاه امام صادق(ع) را از ثمره علم و حکمت خویش بهره‌مند کردند. 

کتاب حکمت الهی به مثابه علم برتر، به تبیین جایگاه حکمت و فلسفه در منظومه معرفت دینی با رویکرد قرآنی و روایی می پردازد. این اثر تحریر و بازنگاری متن پیاده شده چند جلسه مقدماتی از تدریس فلسفه استاد ارجمند، مرحوم حضرت آیت‌الله رحیقی در دانشگاه امام صادق(ع) برای دانشجویان گرایش علوم قرآن و حدیث می‌باشد که توسط پژوهشگر حوزه فلسفه و عرفان اجتماعی و سیاسی مرکز رشد این دانشگاه، آقای علی جعفری هُرستانی تحریر گردیده است و از سوی انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام به زیور طبع آراسته شده است.

مرحوم استاد رحیقی در این اثر، تلاش نموده‌اند با بیانی شیوا و دلنشین، ضمن تبیین رتبه و جایگاه فلسفه در نسبت با سایر علوم و همچنین تبیین موضوع، روش و غایت فلسفه، فواید و آثار این علم را در حوزه‌های مختلف نظری و عملی و به طور مشخص، اهمیت و جایگاه حکمت الهی و فلسفه اسلامی را در فهم معارف قرآنی و روایی به طور ساده و مختصر تبیین نمایند.

دانش فلسفه از منظر حضرت استاد رحیقی(ره)، تبیین کلی حقایق هستی و نظامات موجود در آن است. از منظر ایشان در میان طالبان علم و مشتاقان دانش و دانایی شاید كمتر كسی را بتوان یافت كه از استعداد ذاتی و خدادادی نسبت به فهم مسائل فلسفی بهره‌ای نبرده باشد. بدیهی است استعداد افراد در این خصوص متفاوت می‌باشد، اما به هر تقدیر و با وجود اختلاف درجات استعدادها در ورود به این حوزه معرفتی، هر كس می‌تواند به سهم خود و به اندازه ظرفیت اندیشه و تعقل خویش، به فهم قابل توجهی از مسائل فلسفی نائل شود.

مرحوم استاد حسنعلی رحیقی در مقدمه این کتاب نیاز جامعه به ویژه در حوزه علوم انسانی به فلسفه را قابل توجه می دانند و معتقدند فلسفه با عنایت به تقدم حکمت نظری بر حکمت عملی و مبنا بودن تفكر هستی‌شناسانه برای علوم عملی انسانی از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و این اهمیت برای عموم اهل فكر و نظر قابل درك می‌باشد. از منظر ایشان آدمی بایستی با بصیرت و بینش كافی و آگاهی لازم پیرامون این حوزه معرفتی به آن ورود پیدا كند و بتواند دورنمایی از فلسفه و حكمت الهی را به مثابه یك علم داشته باشد. داشتن بصیرت و آگاهی كلی و اجمالی هم یكی از پیش‌زمینه‌های ورود به هر علمی از جمله فلسفه است. برای تحقق این مسئله، استاد رحیقی(ره) آگاهی داشتن از جایگاه آن علم، اهمیت آن، تعریف علم مورد نظر، موضوع و غایت آن و نیز فوایدی كه بر آن علم مترتب می‌شود را ضروری می دانستند. و معتقد بودند یک نوع معرفت اجمالی به مسائل اصلی و مباحث کلی مطروحه در آن علم را هم بایستی تحصیل نمود. از این رو از نگاه ایشان برای آشنایی با فلسفه و حکمت الهی و در جهت ورود آگاهانه به این حوزه معرفتی ناب و عقلی محض، طرح این مباحث به عنوان پیش‌درآمد و مدخلی برای فلسفه و حکمت ضروری به نظر می‌رسد.

در همین راستا کتاب سلسله مباحث درسی مرحوم استاد رحیقی در سه بخش تدوین و تحریر شد. بخش اول و دوم آن به طور کلی طی چند جلسه کلاسی ارائه گردیده و بخش سوم نیز بعضاً در ضمن دروس آشنایی با فلسفه گوشزد شده است.

بخش اول راجع به مباحثی کلی پیرامون اصطلاحات مختلف واژه علم و آنگاه جایگاه فلسفه در نسبت با سایر علوم و نیز فرق بین اصطلاح علم و اصطلاح حکمت و مقدس بودن حکمت به ویژه حکمت الهی می‌باشد.

بخش دوم راجع به تعریف، موضوع، غایت ذاتی و غایات عرضی یا همان فواید حکمت الهی می‌باشد و در ضمن آن به رابطه فلسفه با فطرت توحیدی انسان و نیز رابطه علم و عمل، ارتباط حکمت با سعادت انسان، حکمت و دین و نیز حکمت و ایمان اشاره گردیده و در پایان بخش، فواید یا غایات عرضی فلسفه و حکمت الهی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

در بخش سوم به اهمیت فلسفه در رویکرد دینی و در ارتباط با اعتقادات و معارف دینی پرداخته شده و با ذکر نمونه‌هایی از معارف قرآنی و روایی در ارتباط با عوالم هستی و مبدأ و منتهای خلقت به صورت پرسش‌های معرفتی، این اهمیت و ارزشمندی و معرفت دینی گوشزد شده است.

امید است این اثر بتواند زمینه آشنایی و علاقه‌مندی دانشجویان و علاقه مندان به مطالعه فلسفه اسلامی، به خصوص دانشجویان علوم قرآن و حدیث را فراهم آورد و در این زمینه درآمد و نقطه آغاز مناسبی باشد.

ان‌شاءالله ایشان که عمری را هم در جبهه های حق علیه باطل به جهاد و مبارزه گذراندند و هم در عرصه علوم توحیدی و معرفتی درخشیدند، در این ایام شریف مهمان سفره بابرکت امیرالمومنین علیه السلام و بهره مند و متنعم از برکات توحیدی آن حضرت باشند. برای شادی روح  استاد گرانقدر، حمد و صلواتی قرائت کنیم.