تاریخ تحولات سیاسی و اداری در ایران (از آغاز تشکیل حکومت امرا و سلاطین ایرانی تا پایان عصر قاجار) جلد دوم:قبل از بحث پیرامون تحولات سیاسی و شیوه حکومت امرا و سلاطین ایرانی لازم به ذکر است که در عهد خلافت مامون که می‌توان آن را پایان دوره اول خلافت عباسیان دانست، اولین نشانه‌های استقلال طلبی و سرپیچی از فرامین خلفای بغداد شکل گرفت و برای اولین بار در ایران، طاهر ذوالیمینین که از طرف مأمون امارت خراسان را به عهده داشت در سال ۲۰۷ نام خلیفه را از خطبه انداخت و بدین وسیله اعلام استقلال نمود.
تاریخ تحولات سیاسی و اداری در ایران جلد دوم
همان‌گونه که قبلاً اشاره شد، امرائی که از طرف خلفای بغداد امارت منطقه‌ای را به عهده داشتند یا ولایت استکفاء داشتند و یا ولایت استیلا. در دوره اول حکومت عباسیان که تا پایان دوره خلافت مامون به طول انجامید. بسیاری از امرا ترجیح می‌دادند که به مقر ولایت خود نرفته به منظور حفظ موقعیت خود و جلوگیری از دسیسه‌هایی که معمولاً از طرف رقبا در مرکز خلافت شکل می‌گرفت و موجب سقوط امرا می‌شد در مرکز خلافت حضور داشته باشند.
هارون
به عنوان مثال در عهد هارون الرشید، امارت بلاد شرقی به عهده فضل برمکی و امارت بلاد غربی در عهده جعفر برمکی بود ولی آنان همواره در دربار خلافت، ملازم خلیفه بودند. در عهد مامون، ظاهراً طاهر ذوالیمینین قاتل برادر مامون یعنی امین، اگرچه به عنوان رئیس شرطه بغداد برگزیده شده بود اما ترجیح می‌داد که در پایتخت نماند، زیرا بیم آن می‌رفت که روزی عِرق برادری موجب قتل او توسط مامون شود. و یا به قولی مامون به پاس خدمات طاهر و باطناً برای دور کردن قاتل برادر از پیش چشم خویش، او را به حکومت خراسان فرستاد و طاهر نیز چون از خلیفه بیم داشت این ماًموریت را پذیرفت. (اقبال آشتیانی، بی تا: ۱۰۹)
عباسیان
اما در دوره دوم خلافت عباسیان یعنی دوره نفوذ ترکان که دوره ضعف خلفا و تسویه حساب‌های خونین در دربار خلافت بود، امرا ترجیح می‌دادند از مرکز توطئه‌ها که غالباً منجر به قتل و مصادره اموال امرا می‌شد دور باشند. حضور امرا در مرکز ولایت تحت امر، خود موجب می‌شد که امرا در ولایات برای خود تشکیلاتی به گونه دربار خلفا ایجاد کرده رفته رفته افرادی را به دور خود جمع کرده و پس از مدتی با استفاده از ضعف خلفا از فرمان حکومت مرکزی بغداد سرپیچند و یا اسماً دست نشانده خلفای بغداد و رسماً مستقل باشند.
عایدات
و گه‌گاه باقی مانده عایدات حاصله را به نام هدیه به دربار خلفا ارسال نمایند. که این خود در آن عهد لازمه تثبیت حکومت بود. چرا که در آن روزگار غالب مردم ایران سنی مذهب، و مطیع فرامین علما اهل سنت بودند و از دیدگاه علما متنفذ اهل سنت، تسلیم به حکم خلفای بغداد واجب و سرپیچی از آن حرام بود، چرا که آنان را اولوالامر می‌دانستند و خلیفه رسول‌الله.
هنوز بررسیای ثبت نشده است.