قدرت نرم ابزارهای موفقیت در سیاست بین الملل

قدرت نرم ابزارهای موفقیت در سیاست بین الملل:اگر قدرت را به معنای عام آن «اعمال نفوذ بر دیگری به جهت تغییر رفتار» بدانیم، (کاظمی ۱۳۶۹) در آن صورت می‌توان چنین ادعا کرد که «توان‌مندی معطوف به زور»- به مثابه رکن اصلی «قدرت» در مکاتب واقع‌گرایانه (Realism)- امروزه مورد نقد جدی واقع شده و با تحلیل دیدگاه نویسندگانی چون «برتراند راسل» (B. Russell)، «ماکس وبر» (M.Weber)، «یورگن هابرماس» (Jurgen Habermas)، «میشل فوکو» (M. Foucalt) و «استیون لوکس» (Stiven Lukes) مشخص می‌شود که «هنجارها» (Norms) نسبت به «ابزارها» به مراتب تأثیرگذارتر و موثرتر در تولید قدرت هستند.

قدرت نرم ابزارهای موفقیت در سیاست بین الملل

این ایده چنان فراگیر و اجماعی می‌نماید که «لوکس» تصریح دارد:

«در واقع بحث من این است که قدرت جزء آن دسته مفاهیمی است که به طور ریشه‌دار به ارزشها وابسته است. منظور من این است که هم تعریف و هم گونه استفاده از آن، همین که تعیُّن یافت به صورت غیر قابل تفکیکی با مجموعه‌ای از (احتمالاً ناآگاهانه) پیش فرض‌های ارزشی، گره خورده است که دامنه‌ کاربرد تجربی آن را از پیش تعیین می‌کند.» (لوکس ۱۳۷۲: ۳۷)

ایدئولوژی

با این تفسیر رابطه سنتی ایدئولوژی و قدرت نیز نقد شده و مرجعیت «ایدئولوژی» در فهم قدرت پذیرفته می‌شود. گروش‌های نوین در قدرت‌شناسی- حتی در حوزه‌های واقع‌گرایانه- این موضوع را مدنظر داشته و به نوعی اعتبار آن را گردن نهاده‌اند، تا آنجا که «استوارت. آر. کلگ» (Stewart Clegg) آن را از اصول و مبانی گفتمان نوین قدرت دانسته و معتقد است که:

مباحث

«بسیاری از مباحث قدرت بر شیوه‌های عمل ایدئولوژی از کانال مفاهیم هژمونی تمرکز دارند. توجه به مفهوم ایدئولوژی به یکی از این دو بینش استوار است: بر اساس دیدگاه نخست؛ مشخصه مارکسیسم و جامعه‌شناسی معاصر، توجه غیرضروری به تز ایدئولوژی مسلط می‌باشد. … به نظر حامیان [دیدگاه دوم] به جای آن که ایدئولوژی یا هژمونی را حالتی ذهنی بدانیم، بهتر است آن را مجموعه اعمالی بدانیم که منشأ گفتمانی داشته و مترصد آنند که به شیوه‌هایی جبری، امکانات بی‌پایان عناصر دلالت کننده و روابط آنها را از بین ببرند.» (کلگ ۱۳۷۹ : ۶۹)

ماهیت

معنای این سخن آن است که ماهیت ذهنی «هنجارها» صرفاً در تولید قدرت، ایفای نقش نمی‌کند؛ بلکه می‌توان برای «هنجارها» هویت و نقشی عینی قائل شد که در گفتمان «قدرت نرم» این اصل به صورت محوری و بنیادی مدنظر می‌باشد. به عبارت دیگر آنچه «گفتمان قدرت نرم»‌ را از گفتمان‌های پیشین متمایز می‌سازد، صرف توجه به ابعاد ذهنی قدرت نیست؛ بلکه افزون بر آن، تلقی‌ای است که از ماهیت قدرت با عنایت به «هنجارها» ارایه می‌دهد. در این گفتمان «هنجارها» با هویتی کاملاً عینی و واقعی به قدرت‌سازی مبادرت می‌ورزند؛ و حتی می‌توان ادعا کرد که ابعاد مادی قدرت نیز زائیده و متاثر از همین «هنجارها» و «روابط هنجاری» هستند.